otukenturku

Ötüken (Eski Türkçe:  , Ötüken yiş^[1], Çince: 於都斤山^[2], 都尉揵山 ^[3], 烏德鞬山/乌德鞬山^[4], 都斤山^[5], 大斤山^[6], 郁督軍山/郁督军山; "Ötüken Dağı",  , Ötüken jer^[1]; "Ötüken Yeri") adı verilen, ormanlarla kaplı bir dağ, eski Türkler için çok kutsal sayılır.

Bilge Kağan yazıtı [değiştir]

Bilge Kağan, Orhun Yazıtları'nda Ötüken Dağı'nın 'Türk memleketinin yüreği' olarak önemini dile getirmiştir.^{[kaynak belirtilmeli]} Hatta yazıtlarda, Çinlilerin oyunlarına karşı koyup direnebilmek için "Ötüken Ormanı'nından ayrılmayın." öğüdü verilmiştir.^{[kaynak belirtilmeli]} Ancak Ötüken şu an Rusya ve Moğolistan arasında bir yerlerdedir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Divân-ı Lügati't-Türk [değiştir]

Kaşgarlı Mahmud, Divân-ı Lügati't-Türk'te; "اتوكان Ötüken" "Tataristan çöllerinde bir yer adı. Uygur iline yakındır."^[7] şeklinde tanımlanmıştır. Ayrıca Kaşgarlı, çizdiği haritada, Basmıl bozkırlarının altında, "Feyafi-yi Tatar" (فإيافي تتار) Tatar bozkırlarını İli Nehri'nin sol tarafında (batısında) göstermiştir.

Tengricilik [değiştir]

Ötüken eski Türklerin (Göktürk vb.) geleneksel inancı Tengricilikte Toprak Ana'ya verilen isimlerden biridir. Moğollarda Etugen, Itügen ya da Odigan gibi şekillerine de rastlanır. Ötüken-Kültü, Tengri-Kültü ile birlikte özellikle Göktürk Kağanlığı sırasında büyük önem kazanmıştır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Eski inanca göre, Toprak Ana'nın keyfi ağaçların durumundan belli olur. Eğer ağaçlar sağlıklı ve güçlü yetişiyor ve bol meyve veriyorlarsa, Toprak Ana'nın insanlardan memnun olduğuna inanılır. Toprak Ana'ya edilen bir dua, güçlü ve büyük bir ağaca doğru yöneltilir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Ötüken, eski Türk yurtlarından biri olan Köktürklere (Göktürkler) başkentlik etmiş şehrin adıdır.^{[kaynak belirtilmeli}

Belgelere Göre Ötüken Olması Gereken Bölge

Ötüken, Türkçe sözcük.

Ötüken, Oğuz Destanı‘nda Tiyenşan Dağları’yla Orhun Havzası arasında bulunduğu belirtilen, ormanlık, sulak, kutsal bölge. Orgun Irmağı, Ötükendolaylarından doğmaktadır.

Ötüken, eski Türk dini Tengricilik’te Toprak Ana‘ya verilen addır.

Ötüken‘i ilk olarak Hunlar merkez – başkent olarak kullanmışlardır. Ön Türkler’inÖtüken‘i kullanıp kullanmadıkları konusunda henüz bir bulguya rastlanılamamıştır.

Hunlar‘dan sonra Göktürkler ve devamı niteliğindeki Kutluk Devleti de Ötüken‘i başkent olarak kullanmıştır.

Bilge Kağan, Orhun Anıtları‘nda Ötüken için, ” Türk Yurdu’nun  yüreği.” diye bahsederek Ötüken‘in önemini vurgulamıştır. Düşmanları karşısında başarılı olmaları isteniliyorsa Ötüken Ormanları‘ndan ayrılmamaları, “Ötüken (ormanlı) Dağında oturursan ebedi yurt tutup oturacaksın.” biçiminde salık verilmiştir.

Kaşgarlı Mahmud da eseri Divan-ı  Lügatit Türk‘te Ötüken‘in “Uygur İli’ne yakın, Tataristan Çölleri’nde bir yer.” olduğundan bahsetmiştir. Kaşgarlı Mahmud’un bu tanımlaması önceki kaynaklarda geçen Ötüken tanımlamasına ters düşmektedir. Bilge Kağan, Kül Tigin Yazıtları Orhun Irmağı yakınlarında bulunduğuna göre Göktürkler‘in başkenti olan Ötüken‘in de o civarlarda, yakın bir yerde olması gerekmektedir. Bu nedenle Kaşgarlı Mahmud’un tanımlaması sağlıklı değildir.

Eski göçebe Türk Kültürü’nde çadır yaşamının tercih edilmesi, Türklerin sürekli hareket halinde yaşamış olması ve Ötüken Bölgesi‘nin pek çok istilaya maruz kalması nedeniyle Ötüken ile ilgili her hangi bir kalıntıya ulaşılamamıştır.

Ötüken, günümüzde Moğolistan sınırları içerisinde yer almaktadır. Ancak, tam olarak yeri belirlenememiştir. Ötüken’in bulunması amacıyla fazla çalışma da yapılmamıştır. Bir gün Ötüken bulunursa yapılacak kazı çalışmalarıyla Türk Tarihi’nin karanlık kalan bazı konularının aydınlanması da olasıdır.